Paulus Uterwael

Gelegen aan de IJsselkade aan het einde van de Koldenhovensteeg. Ook wel Zeepziederspoort genoemd. Gebouwd in de tweede helft van de veertiende eeuw. Gesloopt in de vijftiger jaren van de negentiende eeuw.
Van de poorten die stroomopwaarts van de brug stonden legde deze laat­ste kleine waterpoort, in oktober 1841 het loodje.

Keiser Vrye Anzestadt Campen

Koeperen plaete van die contrafeytinge der stadt Campen

De bloeitijd van Kampen lag in de late middeleeuwen, de verzanding van de rivier, de verplaatsing van het economische centrum van de gebieden rondom de Oostzee naar de landen gelegen aan de Noordzee en veel oorlogsgeweld, maakten echter een eind aan deze bloei.

Het stadsbestuur ondernam al in 1598 verwoede pogingen om Engelse wolhandelaren naar Kampen te lokken. Voor dit doel werd o.a. een stadsplattegrond gemaakt die moest meehelpen de wolhandelaren naar Kampen te krijgen, het mocht uiteindelijk niet baten, maar deze stadsplattegrond is nu van onschatbare waarde voor de kijk op de geschiedenis van Kampen.

De aan het stadsbestuur geleverde hoeveelheid plattegronden door Paulus Utenwael te samen met de koperen plaat is zeker klein geweest en is gericht door het stadsbestuur uitgegeven zijn waardoor de originele afdrukken nu zeer zeldzaam zijn.

Omdat de originele koperplaat bewaard is gebleven kon bijna driehonderd jaar later, in 1863, de ‘Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis’ een groot aantal nieuwe afdrukken van deze fraaie plattegrond laten vervaardigen.

In 1996 verscheen van deze negentiende eeuwse druk op initiatief van de Stichting Dr. C.N. Fehrmann Fonds een facsimile-uitgave van 500 genummerde stuks, gedrukt op 250 grams Arches Expression Crème papier. De originele koperplaat maakt tegenwoordig deel uit van de collectie van het Stedelijk Museum Kampen en wordt in het museum tentoongesteld.

Paulus Utenwael

De oorspronkelijk uit Utrecht afkomstige Paulus Utenwael was een niet onverdienstelijke graveur en had in en om 1570 portretten gemaakt, o.a. van de graaf van Bossu, maar ook van Luther en Melanchton. En er waren kleine ovale gravures van hem bekend met mythologische voorstellingen met Latijnse omschriften, Zij getuigden niet alleen van zijn vakmanschap, doch ook van zijn vermogen tot eigen vormgeving. Voor het Kamper stadsbestuur was hij geen onbekende. in 1585 werd door Ridderschap en Steden van Overijssel “Mr. Pauwel Uuytenwael in plaats van Mr. Gijsbert Clos, die “vermits sijn olderdoem ende swackheid sijns lijvef om zijn ontslag had gevraagd, tot “ijsersnijder” ofwel stempelsnijder aangesteld bij de Provinciale Munt, die zich te Kampen bevond.

Hoorn

Bij verdrag van 24 januari 1587 hadden de magistraten van Hoorn, Enkhuizen en Medemblik, als ‘representerende de Staten van Westfriesland’ besloten tot instandhouding van de munt van het landschap en zeer waarschijnlijk was Utenwael gevraagd door Caspar Wijntgens een broer van de Kamper muntmeester om daar ijzersnijder te worden, Caspar had in 1589 zijn oudere broer Balthasar opgevolgd als muntmeester van de West-Friese Munt te Hoorn. Wellicht sedert 1591 en zeker vóór 1596 woont Utenwael in Hoorn, hij heeft waarschijnlijk reeds spoedig en vóór hij zich te Hoorn vestigde voor het Hoornse munthuis gewerkt. In het in het Kamper archief bewaard gebleven Register van Muntzaken, bevindt zich namelijk een ongedateerd, maar vermoedelijk 1591 te dateren stuk waarin we kunnen lezen hoe ijzersnijder Utenwael zonder toestemming van muntmeester Henrick Wijntjes van Campen naar Hoorn was gegaan waardoor het slaan van de munten in Kampen bemoeilijkt werd.

Medemblik

Burgemeester Frans Pietersz, die soms voor aangelegenheden van de munt in Hoorn moest zijn, heeft de zaak voornamelijk met hem afgehandeld. In het Archief Medemblik: Bijlagen van de burgemeestersrekening 1599 staat „Noch aen Mr. Pauwels ter ordonnantie als voren (van burgemeesteren) gegeven op zijn arbeitsloon „voor de plate XXX (gulden). Ende namaels noch zijn huijsvrou bij „laste van burgemeester Jacob Fransz. gegeven XII (gulden) IIII penningen.” De penning ‘Aansporing tot eendracht en voorzichtigheid, tevens onenigheid tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden over de overtoom.’ uit 1604 geld als het laatst bekende werk van Paulus Utenwael, in november 1611 is hij overleden. Als stempelsnijder werd hij toen opgevolgd door zijn zoon Jacob.

Plattegronden

Van Utenwael zijn 3 stadsplattegronden bekend, in 1596 maakte hij in opdracht van het stadsbestuur die van Hoorn. Niet tevreden met alleen maar de stad zinspeelde hij op haar verbondenheid met de zee door een vervaarlijke Neptunus op een dolfijn in de rechter bovenhoek te graveren. Zijn Neptunus en zijn dolfijn, want in deze stijl formeerde hij ze reeds op de penningen twee jaar te voren. Het is ongetwijfeld deze plattegrond van Hoorn, die het Kamper stadsbestuur heeft doen besluiten Paulus Utenwael de plattegrond van Kampen te laten vervaardigen. En zoals Utenwael in Kampen voor Hoorn had gewerkt, zo deed hij dat in 1598 in Hoorn voor Kampen. In dat jaar graveerde hij blijkens nog bestaande rekeningen voor de magistraat de plattegrond van Kampen en maakte hij vele afdrukken.
Overigens maakte Utenwael een jaar later, in 1599, ook nog een plattegrond van Medemblik, In die jaren werd te Medemblik hard gewerkt aan de verbetering van de haven accommodatie: een nieuwe haven werd gegraven, de haveningang verbeterd, een brug vervangen door een dubbele wipbrug.