Venepoort
Gelegen in de Bovenhoek aan het einde van de Venestraat (thans Graafschap). Zwaar versterkte poort bestaande uit een binnen- en buitenpoort. Gebouwd in de vijftiende eeuw en afgebroken in 1843.
De Venepoort leek qua uiterlijk veel op de Koornmarktspoort, maar werd aan de buitenzijde voorzien van een halfrond voorwerk, dat plaats bood aan geschut.
Het uiterlijk van het vijftiende-eeuwse voorwerk van de Venepoort, dat aan het begin van de zeventiende eeuw gesloopt is, is alleen dank zij de prent van Paulus Utenwael uit 1598 bekend.




Een van de zeven hoofdpoorten van Kampen, gelegen in de Bovenhoek aan het einde van de Venestraat (Graafschap), een zwaar versterkte poort bestaande uit een binnen- en buitenpoort. De Venepoort leek qua uiterlijk veel op de Koornmarktspoort, maar werd aan de buitenzijde voorzien van een halfrond voorwerk, dat plaats bood aan geschut. En is gebouwd in de vijftiende eeuw.
Omdat het geschut, dat in de loop van de vijftiende en zestiende eeuw voortdurend werd verbeterd, een steeds grotere bedreiging vormde voor stadsmuren en torens vond de eerste modernisering plaats in 1543, toen de stad belegerd dreigde te worden door de Gelderse veldheer Marten van Rossum.
Voor de Venepoort aan de zuidzijde van de stad werd buiten de al bestaande stadsgracht een tweede gracht gegraven. Tussen beide grachten kwam een aarden wal en voor de poort werd een hoog bolwerk opgeworpen ten behoeve van zwaar geschut.

Plattegrond van de Venepoort met bolwerken gelegen aan de Bovenhaven (collectie Stadsarchief Kampen)

Een tekening van de Venepoort met hoofd- en voorpoort met bolwerk door Pieter Remmers (collectie SNS Historisch Centrum)

Een tekening van de Venepoort met hoofd- en voorpoort met bolwerk 1805 (collectie Stadsarchief Kampen)
Tevens werd er aan de smalle zuidzijde van Kampen aan de binnenzijde van de stadsmuren aarden wallen opgeworpen. Er ontstond zo meer ruimte voor het plaatsen van zwaar geschut, dat door de hogere plaatsing ook een grotere reikwijdte kreeg. Bovendien konden de muren dankzij de wallen minder gemakkelijk stukgeschoten worden. Op de plattegrond van Paulus Utenwael uit 1598 zijn deze aarden wallen ter weerszijden van de Venepoort duidelijk herkenbaar.
Nadat Kampen in 1580 definitief Staats was geworden, werden de vestingwerken van de stad meer ingrijpend aangepast en verbeterd. Moderniseringen vonden plaats volgens de nieuwste naar Italiaanse voorbeelden ontwikkelde en aan de Nederlandse omstandigheden aangepaste ideeën. In het begin van de jaren tachtig verrees er voor de Venepoort een bolwerk, naar ontwerp van de bekende Alkmaarse burgemeester Adriaen Anthonisz.. Dankzij deze vooruitgeschoven post kon, vanachter de met stenen muren verstevigde aarden wallen, de vijand niet alleen beter worden beschoten, maar ook voor de stadsmuren weggehouden worden.
De Venepoort, met zijn dubbele stadsentree, was de toegang vanuit Elburg, de Veluwe en het westen om de stad binnen te komen. De binnenpoort, die de Graafschap aan de zuidzijde afsloot, is in het begin van de 19e eeuw afgebroken en vervangen door een op de klassieke architectuur gebaseerde boog met pilasters, kolommen en architraven. De sierlijke buitenpoort stond dwars over de IJsseldijk, ongeveer ter hoogte van de huidige Villa Mary.
In de zomer van 1839 sneuvelde als eerste de neoclassicistische boog aan het einde van de Graafschap onder de slopershamer, de buitenpoort wist haar bestaan nog even te rekken. Pas op 11 april 1844 meldde de Kamper Courant dat men begonnen was met het verwijderen van het gebouw en het herinrichten van de omgeving: “Wie die poort in lang niet is uitgegaan zal den hobbeligen keiweg tot aan het tolhek door een gemakkelijken grindweg vervangen zien. In ’t algemeen zijn de veranderingen aldaar, door ’t slechten van oud muurwerk, het omhakken van honderden van afgeleefde boomen en den aanleg van nieuwe beplantingen met slingerpaden, een verblijdend verschijnsel, vooral als men bedenkt dat deze en andere stadswerken gedurende de wintermaanden nagenoeg 350 arbeiders brood verschaften. Gelijk voor tien en meer jaren de west- en noordwestelijke zijde der stad, zoo wordt nu aan de zuidelijke het terrein herschapen, de oude bolwerken in smaakvolle parken veranderd, zoo dat Kampen aan den landkant eerlang met eene aaneenschakeling van bloeijende tuinen zal omgeven zijn.”
Regelmatig werd aangedrongen op verbetering van deze belangrijke stadsentree, zeker nadat door de aanleg van de Kamperstraatweg het verkeer uit de richting Gelderland in de loop van de jaren 1830-1840 aanmerkelijk toenam, omdat de poorten niet in eikaars verlengde lagen, moesten de voerlieden op dit punt enkele lastige en nauwe bochten nemen, tevens hield het verbeteren van de stadstoegang bij de Venepoort mede verband met de vestiging in 1842 van een werf voor het bouwen en repareren van stoomboten en een kolenstortplaats van de RIJSM bij de Bovenhaven.

Tekening van de Buitenvenepoort door Jan Jacob Fels.(collectie SNS Historisch Centrum)

Een reproductie van een tekening van de Venepoort in 1835 waarbij de hoofdpoort is afgebroken en vervangen door een neoclassicistische boog.

Tekening van de Venepoort waarbij de hoofdpoort is afgebroken en vervangen door een neoclassicistische boog.(collectie SNS Historisch Centrum)

De buiten- of voorpoort van de Venepoort getekend door Jan Jacob Fels (collectie SNS Historisch Centrum)